Kapuera

Šta je Kapuera?



Kapuera (Capoeira) je brazilska borilačka veština koja kombinuje elemente borbe, muzike i plesa. Nastala je početkom 16. veka. u Brazilu uglavnom od potomaka afričkih robova i brazilskih starosedeoca, Poznata je po brzim nožnim udarcima i složenim pokretima koji mogu krenuti iz bilo koje pozicije.

Reč Kapuera verovatno potiče od jezika Tupi plemena, i odnosi se na visoko rastinje koje je služilo robovima kao odličan zaklon i mesto odakle su vršili iznenadne napade na robovlasnike.

Istorija



Istorija Kapuere je povezana sa istorijom ropstva u Brazilu.
Od 16. veka, Portugalija uvozi roblje koje dolazi uglavnom iz zapadne i centralne Afrike. Brazil kao velika teritorija, bio je glavna destinacija afričkih robova, koji su dovođeni brodovima preko Atlantskog okeana.
Kapuera ima dugu i kontraverznu istoriju, jer je dokumentacija u Brazilu bila veoma retka u njegovom kolonijalnom vremenu. Dokazi, studije i usmena predanja ostavljaju malo sumnje o samom poreklu kapuere.

U 16. veku Portugaliji kao jednoj od najvećih kolonijalnih imperija u svetu, nedostajalo je ljudi da izvrši kolonizaciju.

Zbog nemogućnosti da pokore starosedeoce Brazila,koji su dobro poznavali zemlju i bili ujedinjeni, kao i druge evropske sile okreću se uvozu roblja iz Afrike.
U početku glavna aktivnost kolonije bila je proizvodnja i prerada šećerne trske. Korišćeni su i za pravljenje velikih šećernih postrojenja znanih kao Enženjos (engenhos)- mesto u kome su robovi živeli u nehumanim i ponižavajućim uslovima, bili su prisiljeni da rade naporno i često trpe fizičko kažnjavanje za bilo kakvu malu neposlušnost.
Iako robovi bivaju brojniji od portugalskih kolonista, nedostatak oružja, kolonijalni zakon, neslaganja među robovima koji dolaze iz različite afričke kulture i njihov potpuni nedostatak znanja o zemljištu i okolini obično bi obeshrabrilo ideju pobune.

U ovakvom okruženju Kapuera počinje svoj razvoj.



Više od samog stila borenja, ona je nastala kao nada za opstanak, alat koji odbeglom robu, potpuno neopremljenom, pruža mogućnost da preživi u neprijateljskoj, nepoznatoj zemlji i suprotstavi se agentu kolonije, znanom kao “Kapetan šume” (Capitao do mato) zaduženom za pronalaženje odbeglih robova, uvek naoružanom i spremnom.

Kilombosi (Quilombos)

(Zajednica odbeglih robova)



Uskoro nekoliko grupa afričkih robova se okupilo i uspostavilo Kilombos, primitivno naselje u daleko i na teško dostupnim mestima. Nakon svog skromnog početka, neki kilombosi bi se razvijali, i tako privlačili sve više odbeglih robova, brazilskih starosedeoca, pa čak i evropljana koji bi bežali od zakona ili katoličkog ekstremizma. Ponekad kilombo bi postao prava nezavisna multietnička država.
Svakodnevni život u kilombu nudio je slobodu i priliku da se spasu tradicionalne kulture izgubljene zbog kolonijalnog ugnjetavanja. Ovoj vrsti multi-etničke zajednice, konstantno su pretili portugalski kolonijalni vojnici i odatle je kapuera evoluirala od sredstva za opstanak do borilačke veštine fokusirane na rat.

Najveći od kilombosa

Kilombo dus palmares - (Quilombos dos Palmares), sastojao se od mnogih sela uglavnom afričkih robova, iako sačinjen od raznih etničkih grupa trajao je više od jednog veka, pružao otpor, često nadbrojan mnogim kolonijalnim napadima. Ovaj kilombo izdržao je najmanje 24 malih i 18 velikih kolonijalnih osvajanja. Portugalski vojnici su ponekad tvrdili da bi trebalo više od jednog zmaja da bi se uhvatio ratnik iz kilombosa, s obzirom da bi se on branio sa neobičnom kretnjom i borbenim tehnikama. Guverner iz te pokrajine tvrdio je "teže je pobediti kilombos nego holandske osvajače".

Urbanizacija

Stvari u koloniji su počele da se menjaju kada je princ i budući kralj
Dom Žoao VI, zajedno sa celim portugalskim sudom, pobegao u Brazil 1808, zbog invazije Napoleonovih trupa na Portugaliju.Kolonija, kao izvor prirodnih resursa, konačno počinje da se razvija kao nacija.

Portugalskom monopolu efikasno došao je kraj kada su se Brazilske luke otvorile za trgovinu sa drugim narodima. Gradovi rastu i dobijaju na značaju a narod Brazila konačno dobija dozvolu za ručno pravljenje proizvoda koje su pod portugalskom vlašću morali da uvoze, kao na primer staklo.
Zapisi o ljudima koji su praktikovali kapueru postoje još od 18. veka i to uglavnom iz Rio de Janeiro-a, Recife-a i Bahia-e. U tom periodu kapuera nailazi na tešku osudu tadašnjih vlasti tako da se propisuje kazna za svakoga ko bude uhvaćen da se bavi ovom veštinom.Mnogo kapuerista u ovom periodu biva uhvaćeno i sprovedeno u zatvor.

Kraj robstva i odredbe

Krajem 19. veka, ropstvo u brazilskom carstvu već je bilo osuđeno na propast iz mnogo razloga, među njima sve veći broj pobeglih robova i čestih napada od strane kilombo ratnika na posede koji još uvek imaju roblje.Imperija pokušava da ublaži probleme sa zakonima koji bi ograničili ropstvo, ali Brazil neizbežno prepoznaje kraj ropstvu i 13. maja 1888, donošenjem zakona zvanog
'zlatni zakon' – (Lei Áurea) kojim se posle mnogo prolivene krvi i borbi ukida ropstvo u Brazilu potpisuje Princeza Izabela.

Sloboda, "crni ljudi" uskoro pronalaze sebe napuštenim.

Ogromna većina njih nije imala gde da živi, bez posla i bivaju prezreni od strane brazilskog društva, koje ih obično vidi kao lenje radnike. Povećanje evropskih i azijskih radnika tog vremena umanjivalo je mogućnosti za posao još više tako da crni ljudi postaju marginalizovani.
Prirodno, oni održavaju kapueru kao sredstvo rekreacije i borilačke veštine.

Bilo je neizbežno da će igrači kapuere svoje sposobnosti početi da koriste u nekonvencionalne svrhe. Mnogi su počeli da koriste kapueriste kao telohranitelje, plaćenike, ubice, sledbenike. Grupe kapuera praktičara, poznatije kao bande – (Maltas), koristili su se za terorisanje Rio de Žaneira. Ne dugo zatim, 1890, nedavno proglašena Brazilska Republika donela je zabranu upražnjavanja kapuere u celoj zemlji.



Pošto su stvari bile prilično haotične u brazilskoj prestonici, mnogi policijski izveštaji su pokazivali da kapuerista ima nezasluženu prednost u borbi,nakon zabrane, svaki građanin uhvaćen da vežba kapueru, da se bije, ili nešto slično, bio bi odmah uhapšen, mučen i često unakažen od strane policije.
Umetnost kapuere, nakon kratke slobode, još jednom biva osuđena i potisnuta. Fizičko vežbanje, kao i krug u kome se igra kapuera, su organizovani u dalekim ili na skrivenim mestima, a često su kapueristi postavljali nekog kao stražara, da upozori ako se policija približava tom području.

Kapuera Danas



Kapuera danas nije samo borilačka veština ili mali deo brazilskog društva, već aktivan izvoznik Brazilske kulture širom sveta.

Od 1970-ih majstori ove veštine počinju da emigriraju i uče kapueru u drugim zemljama. Prisutna u mnogim zemljama na svim kontinentima, svake godine Kapuera privlači u Brazil hiljade stranih studenata i često strani kapueristi naporno rade kako bi naučili zvanični brazilski jezik, portugalski, u nastojanju da bolje razumeju i postanu deo umetnosti.
Renomirani Kapuera Majstori su često pozvani da uče u inostranstvu, pa čak i osnuju svoje škole. Kapuera prezentacije, malo pozorišne, akrobatske i borbene, su zajednički prizori koje možete videti po celome svetu.

Borbeni aspekt je još uvek prisutan, i kao u stara vremena, još uvek suptilno prerušen, što navodi mnoge koji je ne treniraju da ignorišu njegovo prisustvo.
Prevara je uvek prisutna i dobar kapuerista retko kada sklanja pogled sa svog saigrača tokom kapuera igre.



Napad može biti prerušen čak i kao prijateljski gest. Takva prevara među kolekcijom svih drugih oblika lukavstva - (Malicia) koja se koriste od strane kapuerista simbol su afro-brazilske kulture, simbol etničkog sklopa koji karakteriše ljude u Brazilu, simbol otpora represiji.
Kapuera kao takva definitivno menja svoj imidž i postaje izvor ponosa brazilskog naroda.
Zvanično Kapuera se danas smatra ne materijalnom kulturnom baštinom Brazila.

Capoeira



Postoje različite priče i legende o nastanku capoeire i ne može se sa sigurnošću tvrditi koja je od njih najbliža istini. Vjeruje se da je nastala u Brazilu za vrijeme kolonizacije tijekom 16. stoljeća. Capoeira, borilačko plesna vještina, se danas vježba diljem svijeta pa tako i u Hrvatskoj. Iako su osnovni koraci prilično jednostavni, za vježbanje capoeire potrebna je odlična kondicija i dobra fizička spremnost.

Legenda kaže da su ovu vještinu izmislili afrički robovi u težnji za slobodom. Kako je robovima bilo zabranjeno baviti se borilačkim vještinama, dosjetili su se da bi svoju borbu mogli prerušiti u ples što im je omogućilo da slobodno vježbaju. Capoeira ima jake afričke korijene koji se manifestiraju kroz glazbu, pokrete i simboliku u samoj igri. Capoeira se može vježbati iz više razloga – ako se želite samo fizički osjećati bolje ili ukloniti stres, ako vam se sviđa način borbe, ako volite ples ili vam se jednostavno sviđa glazba na koju se vježba

Nakon ukidanja ropstva 1888. godine, oslobođeni robovi preselili su se u gradove diljem Brazila, a kako su bili bez posla, počeli su se baviti kriminalom i osnivati bande. I dalje su prakticirali capoeiru koja je zbog toga postala povezana s kriminalcima. Kao krajnji rezultat, capoeira je 1890. godine zabranjena, a svatko tko je uhvaćen da vježba, bio je kažnjen rezanjem tetiva na Ahilovoj peti. Capoeira je bila zabranjena sve do 1932. godine kada je učitelj Bimba otvorio prvu capoeira školu na svijetu. Tim potezom capoeira je postala legalna. Pet godina kasnije, Getulio Vargas, tadašnji predsjednik Brazila koji je bio oduševljen radom meštra Bimbe i njegovih učenika, proglasio je capoeiru nacionalnim braziskim sportom.

Postoji nekoliko objašnjenja o tome kako je capoeira dobila ima. Sama riječ izvedena je iz riječi 'capon' koja znači kastrirani pijetao. Smatra se da je capoeira nazvana upravo tako jer pokreti u njoj nalikuju borbi pijetlova. Druga teorija kaže da je sport dobio ime po velikoj, okrugloj košari po imenu 'capa' koju su robovi nosili na glavi prodavajući posuđe. Capoeira se igra tako da sudionici, odnosno capoeristi naprave krug u kojem se zatim izmjenjuju u svirci, pjevanju i simuliranju borbe. Udarci u capoeiri su najčešće odglumljeni tako da se borba ne fokusira na ozlijeđivanje protivnika, već naglašava vještinu. Igračima krug predstavlja mikrokozmos života i svijeta oko njih.

Osnovni pokret u capoeiri je takozvani “ginga” koji u doslovnom prijevodu znači njihati se naprijed – nazad. Capoeira Angola i capoeira regional, dva osnovna stila, imaju različite forme ginga, ali u oba slučaja pokret se postiže tako da su noge u širini ramena, a zatim se s jednom pa drugom nogom ide unazad i vraća u početni položaj. Osim karakterističnih pokreta i glazbe, capoeiru simboliziraju i neobični glazbeni instrumenti, poput berumbaoa, kojeg mnogi smatraju prvim žičanim instrumentom na svijetu. Osoba koja svira na njemu određuje ritam igre, odnosno hoće li ona biti brža ili sporija.

(E-muškarac)