Paja Jovanović

Pavle Paja Jovanović ( 16. jun 1859- 30. novembar 1957 )


Predstavnik akademskog realizma, zajedno sa Urošem Predićem najznačajniji predstavnik ovog pravca u Srbiji. Rođen u Vršcu, 4. juna 1859., kao sin fotografa Stevana Jovanovića i Ernestine (rođene Deot). Prve lekcije crtanja dobio je od svog školskog učitelja gramatike Vodeckog.

1873., u svojoj četrnaestoj godini, dobija porudžbinu od vršačke crkve za izradu crteža ikona, za koje je dobio značajne pohvale. Upisuje školu crtanja kod profesora Maholca.

1877. postaje redovan student bečke Akademije kod veoma cenjenog slikara Kristijana Gripenkerla (Christian Grippenkerl).

1880. završava redovne studije slikarstva. Nakon završenog školovanja na Akademiji, nastavlja da se usavršava kod profesora Kristijana Gripenkerla i Leopolda Karl Milera. Kao student je puno putovao po Balkanu, što će se odraziti i na motive i tematiku brojnih njegovih slika iz tog perioda (Kićenje neveste, Borba petlova, Arnaut s čibukom, Arbanas, Ranjeni Crnogorac) 1882. dobio je prvu nagradu bečke Akademije i carsku stipendiju za sliku Ranjeni Crnogorac.

1883. odlazi u London da živi. Iz Londona često putuje, u Italiju, Španiju, Grčku, Tursku, Maroko, Egipat. Posle Londona živi u Minhenu, zatim u Parizu, da bi se konačno vratio u Beč.

1884. postaje dopisni član Srpskog učenog društva.

1888. postaje redovan član Srpske kraljevske Akademije.

1895. dobija porudžbinu od patrijarha Georgija Brankovića i odbora crkvenog sabora Sremskih Karlovaca da naslika veliku istorijsku kompoziciju Seoba Srba pod Arsenijem III Čarnojevićem. U narednom periodu slika brojne kompozicije sa istorijskom tematikom: Bitka u Teutoburškoj šumi, Ženidba hercoga Ferija IV s Jelisavetom Habzburškom, Takovski ustanak (po porudžbini kralja Milana Obrenovića), Proglašenje Dušanovog zakonika, Krunisanje cara Dušana; oslikava ikonostase Saborne crkve u Novom Sadu i ikonostas crkve u Dolovu i slika ciklus žitija Svetog Save i još nekoliko scena za Sabornu crkvu u Sremskim Karlovcima.

1900. za svetsku izložbu u Parizu šalje sliku Krunisanje cara Dušana za koju dobija zlatnu medalju.

1903. odlazi na dvor crnogorskog kralja Nikole gde slika portrete kraljevske porodice: portret princeze Milice, prestolonaslednika Danila i kralja Nikole.

1904. na prvoj jugoslovenskoj umetničkoj izložbi u Beogradu izlaže sliku Ženidba cara Dušana sa Aleksandrom, sestrom bugarskog cara.

1905. počinje sve češće da se bavi slikanjem portreta po narudžbini, izradio je devet portreta starog austrijskog cara Franje Josifa, zatim umetnika: slikara Simingtona i vajara Đoke Jovanovića, i brojne ženske portrete: Baronica Erlanger, Gospođa Kaufman, Gospođa Mirka, Gospođa Hadson, Gospođa Štraus, Sofija Dunđerski itd;
1910. na poziv kralja Petra prvi put dolazi u Beograd, za koji će ostati vezan celog života i u koji će se uvek rado vraćati.

1914. seli se u Ženevu gde provodi ratne godine slikajući portrete uglednih ljudi.

1917. ženi se Herminom Muni Dauber, čiji će lik ovekovečiti na brojnim portretima.

1918. dolazi na neko vreme u Beograd gde slika portrete članova vladajuće kuće Karađorđevića, da bi se uskoro ponovo vratio u Beč.

1939., pred Drugi svetski rat, napušta Beč i nastanjuje se u Beogradu, gde provodi ratne godine.

1947. naslikao je portret Josipa Broza Tita. Tako su se u korpusu portreta onih savremenih vladara koje je na svojim slikama ovekovečio Paja Jovanović našle ličnosti od crnogorskog kralja Nikole, preko austrijskog cara Franje Josifa i Aleksandra Karađorđevića da bi, već u poznoj starosti, stigao da bude svedok još jedne promene sistema i vlasti i da to zabeleži svojom kičicom.

1950. se vraća u Beč iz finansijskih razloga.

1957. Paja Jovanović umire, 30. novembra, u Beču. Urna sa njegovima pepelom preneta je u Beograd. Godine 1970. u Beogradu je otvoren Legat slikara Paje Jovanovića.

Škola:

Bečka Akademija

Mesto škole:

Beč

Godina završetka:

1880

Klasa:

Christian Grippenkerl

Kursevi:

Stručno usavršavanje kod profesora Kristijana Gripenkerla (Christian Grippenkerl) i Leopolda Milera (Leopold Karl Muler)

Nagrade/priznanja:

1882., prva nagrada bečke Akademije i carska stipendija za sliku Ranjeni Crnogorac;
1884. postao dopisni član Srpskog učenog društva;
1888. postao redovan član Srpske kraljevske Akademije.
Rajhlova nagrada bečke Akademije i kasnije srebrna medalja na Svetskoj izložbi u Sent Luisu za sliku Bitka u Teutoburškoj šumi;
1900. zlatna medalja na svetskoj izložbi u Parizu za sliku Krunisanje cara Dušana


arte.rs


[You must be registered and logged in to see this image.]
Portret kralja Aleksandra I u prirodnoj veličini

[You must be registered and logged in to see this image.]
Čas mačevanja

[You must be registered and logged in to see this image.]
Seoba Srba

[You must be registered and logged in to see this image.]
Krunisanje Cara Dušana

[You must be registered and logged in to see this image.]

Arnaut

[You must be registered and logged in to see this image.]

Dijana, 1908
ulje na platnu, 68x77 cm

[You must be registered and logged in to see this image.]

Borba petlova


[You must be registered and logged in to see this image.]

Kicenje neveste


[You must be registered and logged in to see this image.]

Zbor ustanika u Takovu

Paul Joanowich-Paja Jovanović...

[You must be registered and logged in to see this image.]

Nijedan se naš slikar ne može pohvaliti da se u gotovo svakoj srpskoj kući nalaze reprodukcije neke njegove slike, kao što je slučaj sa Pajom Jovanovićem. Može se slobodno reći da je on na svojim slikama najbolje prikazao srpsku istoriju, običaje i lik srpskog čoveka, pa je zbog toga možda i najveći nacionalni slikar. Njegove slike su hiljadama puta na razne načine umnožavane, kopirane i reprodukovane u svim mogućim tehnikama i postale u pravom smislu reči slične narodnim pesmama- stigle su u svaku kuću i svakom su prepoznatljive, kao što su Seoba Srba, Kićenje neveste, Borba petlova, Guslar, Proglašenje Dušanovog zakonika, Ranjeni Crnogorac i druge koje su objavljivane u kalendarima, udžbenicima, na razglednicama i mnogim knjigama. Kao što nema Vrščanina koji nije zaljubljen u njegov Vršački triptihon.

[You must be registered and logged in to see this image.]
Paja J.kao gimnazijalac


Paja (Pavle) Jovanović se rodio 16. juna 1859. godine kao prvo od osmoro dece prvog vršačkog fotografa Stevana Jovanovića. Osnovnu školu i nekoliko razreda gimnazije završio je u Vršcu, ali sa ne baš sjajnim uspehom. Rođen u kući fotografa on je pokazivao izuzetan slikarski dar, koji je otkrio njegov nastavnik slikanja u gimnaziji Ludvig Vodetski. Već kao dečak, on je dobio i prvu porudžbinu od tutora da izradi likove svetaca za veliko zvono Saborne crkve.

Mora se priznati da je Paja Jovanović imao šta da nauči u rodnom Vršcu. U crkvama na ikonostasima koje su radili značajni srpski slikari poput Nikole Neškovića (1729 - 1785), Arsenija-Arse Teodorovića (1767 - 1826) i Pavela Đurkovića (1772 - oko 1830), dečak Paja je naučio dobru lekciju iz slikarstva. Kao đak vršačke realke još više se predao crtanju, zahvaljujući urođenom talentu i svom profesoru crtanja u realci .

Školovan na Bečkoj akademiji bio je most između Srbije i Evrope, što je danas kada smo još svedoci primitivnog tumačenja naše istorije, putokaz za generacije koje dolaze.

Dela Paje Jovanovića nalaze širom sveta, od Australije do Amerike.

Paja Jovanović je živeo dugo, 98 godina, naslikao je mnogo portreta kojima je, nažalost, teško ući u trag. Slikao je brzo i efikasno. Smatra se našim najcenjenijim umetnikom u svetu čija se dela značajno vrednuju.

Od starijih srpskih slikara svetsku cenu ima jedino Paja Jovanović, odnosno njegove slike nemaju vrednost samo na lokalnom tržištu već i u svetu. Do 2005. godine njegova slika, ulje veličine 65 x 50 cm, procenjena je na 39 hiljada evra. U međuvremenu su se dogodile dve veomaznačajne prodaje. Slika Ukrotitelj zmija, veličine 100 x140 cm, prodata je za 150 hiljada evra, a mala 13 x 18 cm za preko 8.000 evra. Uknjigama u svetu kod procene vrednosti njegovih slika stoji samo strelica na gore i navode se ove dve cene. Za portret naravno ne možete dobiti toliko novca, jer ga cene kao slikara orjentalistu, pa te cene važe za njegove slike Arbanasa, Hercegovaca, Crnogoraca...

[You must be registered and logged in to see this image.]

Gradjanin sveta u pravom smislu te reči- živeo je u Londonu,Minhenu,Parizu,Beču, posećivao evropske prestonice, zatim obilazio Italiju, Rim, Napulj i atraktivne ruševine Pompeje, boravio u sunčanoj Grčkoj, u Atini, tražio inspiraciju po živopisnim predelima severne Afrike i, naravno, redovno pohodio oca i porodicu u Vršcu.

Na tim putovanjima punio je svoje beležnice skicama po kojima je kasnije radio slike.

[You must be registered and logged in to see this image.]
Vitezovi pred Dečanima


[You must be registered and logged in to see this image.]
Miloš,Marko i vila

Još vrlo mlad postaje slavan umetnik, pa već 1893. postaje redovni član Srpske kraljevske akademijekoja mu u Beogradu priređuje prvu izložbu slika, kao najvećem živom srpskom umetniku.

[You must be registered and logged in to see this image.]
Motiv iz Čelareva

[You must be registered and logged in to see this image.]
Motiv iz okoline Dubrovnika

Tih godina dolazi do preokreta u njegovom slikarstvu, koji traje skoro jednu deceniju. Tada na poziv srpskog patrijarha slika svoju najčuveniju sliku Seoba Srba, a posle nje i čitav ciklus slika vezanih za srpsku istoriju i narodni život i tako nastaju slike Takovski ustanak, Proglašenje Dušanovog zakonika, Borba petlova, Boško Jugović, Boj na Kosovu, Sveti sava kruniše Stevana Prvovenčanog, Sveti Sava miri braću, Osveta Kosova i Vršački trpitihon.

[You must be registered and logged in to see this image.]
Seoba Srba

[You must be registered and logged in to see this image.]
Sv. Sava kruniše Stefana Prvovenčanog

[You must be registered and logged in to see this image.]
Sv. Sava miri braću

[You must be registered and logged in to see this image.]
zbor ustanika u Takovu

[You must be registered and logged in to see this image.]
Boško Jugović

[You must be registered and logged in to see this image.]

Krunisanje cara Dušana




izvor:tinamaxima.blogspot

Zlatna medalja koju je ona dobila na Svetskoj izložbi u Parizu 1900. potvrdila je da je Paja Jovanović sa navršenom 41 godinom života već dobio zasluženo visoko mesto u istoriji naše umetnosti.Sudbina slike “Krunisanje cara Dušana” bila je takva, da će već u svega nekoliko godina po njenom izlaganju u Parizu ona dobiti nešto izmenjene verzije.Pored prve i najveće, rađene za izložbu u Parizu, u Narodnom muzeju u Beogradu čuva se druga po veličini slika “Krunisanja cara Dušana”. Poznato je da se pored njih, još dve verzije čuvaju u Galeriji Matice srpske u Novom Sadu, zatim jedna u Muzeju grada Beograda, odnosno Legatu Paje Jovanovića, dok je jedna bila u manastiru Hilandaru (kao poklon porodice Roš, ali je nažalost izgorela u požaru manastirskih konaka početkom marta 2004.), a više manjih verzija u privatnom posedu. Za jednu koja se nalazi u Americi zna se da je slikana tokom zime 1925/26. i da je Jovanović nju smatrao najboljom.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Car Dušan Silni

[You must be registered and logged in to see this image.]

Ženidba cara Dušana

[You must be registered and logged in to see this image.]
Sokolar

[You must be registered and logged in to see this image.]
Povratak čete crnogoraca iz boja

[You must be registered and logged in to see this image.]

Krčmarica Janja

[You must be registered and logged in to see this image.]
Karadjordje medju ustanicima

[You must be registered and logged in to see this image.]

Kraljević Marko deli pravdu

Igra trik-trak

izvor:tinamaxima.blogspo

Za vreme putovanja i boravka između Beča i Beograda, Paja Jovanović je kad
god je mogao obilazio svoju porodicu u Vršcu i brinuo se za svog ostarelog oca Stevana, sve do njegove smrti 1923. godine. Pomagao je i braći i polubraći, uvek kada bi mu se obratili za pomoć ili savet. Svoj rodni Vršac nikada nije zaboravio, tako da je po očevoj smrti i okončanoj ostavinskoj raspravi, kao najstariji od dece odlučio da porodičnu kuću u Sterijinoj br. 13 ustupi “Dobrotvornoj zadruzi Srpkinja”, kako bi se otvorilo prvo dečje obdanište u njegovom rodnom gradu. Nekoliko godina potom, grad Vršac zahvalio mu se za sve što je učinio, proglasivši ga 1940. počasnim građaninom.slika.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Krvna osveta

[You must be registered and logged in to see this image.]

Ukrotitelj zmija

[You must be registered and logged in to see this image.]

Unutrašnjost mlina

[You must be registered and logged in to see this image.]

Veselo društvo u krčmi

[You must be registered and logged in to see this image.]

Vezilja

[You must be registered and logged in to see this image.]
Predeli Albanije

[You must be registered and logged in to see this image.]

Kuća iz karsta

[You must be registered and logged in to see this image.]

Moć troši čoveka...

[You must be registered and logged in to see this image.]

Borba petlova

[You must be registered and logged in to see this image.]

Guslar

[You must be registered and logged in to see this image.]

Kićenje neveste

[You must be registered and logged in to see this image.]

Mačevanje

[You must be registered and logged in to see this image.]

Ratnik

[You must be registered and logged in to see this image.]
Studija krčmarice za borbu petlova

izvor:tinamaxima.blogspo

Kada se ovaj period završio Paja Jovanović ulazi u treći period svoga slikarstva i počinje da slika portrete i postaje jedan od najboljih evropskih portretista XX veka. On prima toliko porudžbina od najbogatijih i naujglednijih ljudi svoga doba da je bilo dana kada je istovremeno radio i po sedam portreta. Paja Jovanović je slikao careve,kraljeve, predsednike država, poznate naučnike i umetnike, milijardere, ali najviše od svega voleo je da slika lepe žene. Portret mu je bio utoliko bolji koliko je umetnik uspostavio kontakt sa modelom. Tako je on pokazao da za njega umetnost nije samo zanat, već i deo duhovnog odnosa sa objektom slikanja.

Znalo se da je imao povremeno veće ili manje ljubavi. Za vreme studija to je bila Mila Mandukić iz Vršca, neostvarena ljubav koja je ovekovečena u liku carice Jelene na slici “Krunisanje”; zatim, Soferl, Gripenkerlov model za Afroditu, devojka oštra jezika ali božanskog lika, Vinferd Džons, od čije je velike lepote pobegao i uvek žalio što je nije naslikao, onda, Nemica Berta ovekovečena na slici “Gola Berta pred ogledalom” i još nekoliko drugih.Poslednjoj ljubavi Muni će ostati veran do kraja života, kao i ona njemu.


[You must be registered and logged in to see this image.]

Devojka na crvenom

[You must be registered and logged in to see this image.]

Kupačica

[You must be registered and logged in to see this image.]

Kupačica Muni

Pajina velika inspiracija bila je Hermina Muni Dauber, Bečlijka sa kojom se kasnije i oženio.

Muni je bila kći nastojnika kuće u kojoj je imao atelje (u Beču) i njegov dugogodišnji model. Svoju prelepu muzu slikao je na mnogobrojnim portretima, a njihova idilična veza bila je doživotna. Tokom Drugog svetskog rata Paja Jovanović živi u Beogradu sve do 1950. kada se ponovo vraća u austrijsku prestonicu gde je sedam godina kasnije i umro. Iako je urna sa pepelom preneta i položena u Beogradu, u mnogim enciklopedijama pak uz ime Paje Jovanovića piše da je on austrijski slikar, srpskog porekla


[You must be registered and logged in to see this image.]

Dijana

[You must be registered and logged in to see this image.]

parsifal

[You must be registered and logged in to see this image.]

Rudolf Svoboda

[You must be registered and logged in to see this image.]

Kraljica Marija Karadjordjević


[You must be registered and logged in to see this image.]


Milutin Milanković

Na kumanovskom frontu Paja upoznaje velikog srpskog naučnika Milutin Milankovića i njihovo poznanstvo će vremenom prerasti u trajno i iskreno prijateljstvo.




izvor:tinamaxima.blogspo

Paja je često koristio likove svojih bližnjih, slikajući istorijske događaje ili ikone. Tako je lik svoje majke Ernestine preneo na ikonu Majka Angelina, koja krasi zid Saborne crkve Svetog Nikolaja u Vršcu, zajedno sa ikonom Sveti Nikola spasava dva osuđenika na smrt. Zanimljivo je da su ove ikone pre više od dve decenije isečene iz ramova i ukradene, a nekoliko godina kasnije, inspektori Interpola pronašli su ih na jednoj evropskoj pijaci pa su ubrzo vraćene


[You must be registered and logged in to see this image.]

Varvara Pupin

[You must be registered and logged in to see this image.]

Dama sa šeširom

[You must be registered and logged in to see this image.]

Milan Jovanović-brat

[You must be registered and logged in to see this image.]

Svetislav Jovanović

[You must be registered and logged in to see this image.]

U zimu 1947-48. godine, slikar Paja Jovanović, sa grupom jugoslovenskih slikara, pozvan je da portretiše Josipa Broza Tita. U to vreme Paja je imao 88 godina. „Bilo mi je simpatično maršalovo strpljenje s kojim se potčinio tom dosadnom sedenju. Lepa, baš dvorska ponuda, zakuska, vina, likeri, rakija i kafa, činili su da sa zadovoljstvom odlazim na Dedinje, što je za mene kao čiču, bila lepa razonoda" - pisao je u svom dnevniku


[You must be registered and logged in to see this image.]

Vuk Stefanović Karadžić

Portret gospodje Mirke je sada u Čileu.Tamo je dospeo u muzej otkupom čileanske vlade od delegacije Austrije sa internacionalne izložbe 1910.godine u Čileu. Pre toga portret je imao više nego zapažen uspeh gde god je bio izložen. U Jovanovićevom popisu dela, portret MmeMierke se navodi kao njegov najviše puta nagrađivani portret

[You must be registered and logged in to see this image.]

Portret dame” (gospođa Mirka)

[You must be registered and logged in to see this image.]

FurorTeutonicus” ili „Bitka u Teutoburškoj šumi”iz 1899.

Vrlo nagradjivana slika- za nju je u Beču 1899. dobio prestižnu Rajhlovu nagradu i srebrnu medalju na izložbi u Sent-Luisu (SAD) 1904. godine.U Narodnom muzeju u Beogradu,postoji skica u ulju za sliku „Furor Teutonicus” koju je Paja Jovanović svojevremeno poklonio Branislavu Nušiću i na njoj je posveta: „Uspomena od Paje”. Narodni muzej otkupio je ovu skicu malog formata od Nušićeve porodice. Postoji još jedna skica ove slike koja je bila u privatnom vlasništvu pa je pre dve godine preprodata drugom. Identitete niko ne želi da otkriva. Reprodukcija slike Furor Teutonicus ponuđena je i na internet prodaji reprodukovanih dela, pri čemu je njen naziv na španskom jeziku i ona je nazvana „Bitka Germana i Rimljana”.

U Muzeju grada Beograda nalazi se heliogravura, rezbarena reprodukcija potpuno verna originalu „Furor Teutonicus” (mada znatno manjih dimenzija) dobijena na čuvanje 1952. godine sa ukupnom ostavštinom dela Paje Jovanovića koja danas čine njegov muzej

„Politika” je pre nekoliko godina,došla do nezvaničnih saznanja da se ova istorijska kompozicija možda nalazi u Nacionalnom muzeju lepih umetnosti Santijago de Čile u Čileu (MuseoNationaldeBellasArtes). Ova slika je, prema Jovanovićevim memoarima, na neobjašnjiv način nestala pre rata i, po svim pretpostavkama, otkupila ju je država Čile oko 1910. godine.

Kustos Narodnog muzeja u Beogradu, istoričar umetnosti Petar Petrović uputio je zato nadležnima u Nacionalnom muzeju Santijago de Čile pismo sa molbom da potvrde da li se slika „FurorTeutonicus” nalazi u tamošnjim zbirkama.Umesto odgovora na ovu molbu, iz čileanskog muzeja stigla je informacija da se u njihovom muzeju nalazi samo jedno delo Paje Jovanovića – „Portret dame” (gospođa Mirka), dimenzija 200h100 cm, signirano P. Joanowitch, bez godine nastanka.

U vreme kada se uveliko predao radu na istorijskom slikarstvu, Paja Jovanović se konačno “skrasio” u Beču gde je, sa izvesnim prekidima zbog učestalih porudžbina, boravio na istoj adresi do Prvog svetskog rata, kao i kasnije - Mariahilferstrasse 3



izvor:tinamaxima.blogspot

[You must be registered and logged in to see this image.]

Paja Jovanović in his Munich studio, 1889

[You must be registered and logged in to see this image.]

Return of the Squad of Montenegrins from the Battle, 1888

[You must be registered and logged in to see this image.]

[You must be registered and logged in to see this image.]

Albanian resting, around 1890

[You must be registered and logged in to see this image.]

Two Guards in front of a Gate, 1888-89

[You must be registered and logged in to see this image.]

Snake Tamer, 1887

[You must be registered and logged in to see this image.]

Mihailo Pupin, 1903

[You must be registered and logged in to see this image.]

King Ferdinand of Romania, 1925

[You must be registered and logged in to see this image.]

Mrs. Hudson, 1911

[You must be registered and logged in to see this image.]

Furor Teutonicus, black and white reproduction, so called heliograph,1899 (the whereabouts of this huge canvas, about 20 square meters / 216 square feet, is unknown)