Mađarska

**Učlanjen** : 18.11.2012

Mađarska

Zastava

Grb

Himna - Isten áldd meg a magyart

https://youtu.be/wgQUpXe_jQg

Položaj

Mađarska ( Magyarország ) je kontinentalna država u srednjoj Evropi.
Graniči se sa Slovačkom, Ukrajinom, Rumunijom, Srbijom, Hrvatskom,
Slovenijom i Austrijom. Površina Mađarske iznosi 93.036 km². Po površini
ona je 109. država u svetu. Po proceni iz 2009. Mađarska je imala
10.021.000 stanovnika. Glavni i najveći grad Mađarske je Budimpešta, a
ostali veći gradovi su Debrecin, Segedin, Miškolc, Pečuj, Njiređhaza,
Kečkemet, Sekešfehervar i Đer. Mađarska je do 1. januara 2012. godine,
kada je na snagu stupio novi Ustav, nosila naziv Republika Mađarska.

Nakon keltskog (posle 450. pne) i rimskog (od 9. p. n. e. do oko 430.
godine) perioda, temelji Mađarske je postavio Arpad. Njegov potomak
Stefan I je postao prvi mađarski kralj. Mađarsko kraljevstvo je
postojalo 9 vekova. Bitka na Mohaču 1526. godine je za posledicu imala
delimičnu otomansku okupaciju i integraciju ostatka države u Habzburšku
monarhiju, a od 1867. Mađarska je činila drugu članicu Austrougarske.
Posle Prvog svetskog rata, Mađarska je izgubila više od 70% teritorije, a
jedna trećina Mađara je ostala da živi van matice. Posle Drugog
svetskog rata sledio je komunistički period (1947-1989). Posle sloma
istočnog bloka, u Mađarskoj je uspostavljen višepartijski sistem.

Mađarska je članica Evropske unije i NATO pakta od 2004. godine.

**Učlanjen** : 18.11.2012

Istorija Mađarske

Prapostojbina

Mađari (mađ. Magyarok), su bili nomadski narod čiji je jezik bio
ugrofinskog porekla. Došao je na današnje prostore iz istočne Evrope. U
antropološkom smislu, narod koji se nastanio u 9. veku bio je različitog
porekla. Deo je poticao iz Azije, ali je već tada bio značajan turski i
slovenski elemenat u etnogenezi tadašnjeg naroda. To mešanje raznih
antropoloških tipova se odigravalo prilikom boravka u istočnoj Evropi., a
nastavila se i nakon naseljavanja u panonsku niziju. Najstarija poznata
postojbina im je bila u krajevima u okolini reke Volge prozvanom Magna
Hungarija. Između 7. i 9. veka Mađari su živeli pored reke Don, u kraju
zvanom Etelkez (mađ. Etelköz). Usled učestalih napada drugih plemena,
Mađari su se razdvojili u dve grupe — jedni su otišli na zapad a drugi
na jug. Zapadna grupa je 895. godine prešla Karpate i smestila se u
prostore Panonske nizija a južna grupa je osnovala Kummađariju (mađ.
Kummagyaria) koja je opstala do 1396. godine.

Sedam vezira

Slika u Ilustrovanoj hronici iz 1360. godine

Sedam vezira (mađ. A hét vezér), je pojam koji se koristi u mađarskoj
istoriji koja se odnosi na period 9. veka, kada su se Mađari doselili u
današnje krajeve Karpatskog basena i Panonske nizije.

Reč vezir (mađ. vezér), u mađarskom jeziku ima značenje vođa, voditi
(vezetni). Tako da drugi oblik ovog pojma se može prevesti i kao Sedam
vođa.

**Učlanjen** : 18.11.2012

Doseljavanje u Panonsku niziju

Arpad prelazi Karpate, rad (Arpada Festija iz 1894.

Prilikom doseljavanja, koje se dogodilo u 9. veku pod vođstvom Arpada
(mađ. Árpád), Mađari su došli u konfederaciji od sedam mađarskih i tri
hazarska plemena. Svako od sedam mađarskih plemena je predstavljalo
jezgro buduće nacije i svako je imalo svog vezira, što je u modernoj
istoriji poznato kao Sedam vezira (A hét vezér). Pretpostavlja se da ime
Ugri potiče od turske reči onogur što znači deset strela, što bi
odgovaralo broju udruženih plemena prilikom doseljavanja. Prvo su se
896. godine naselili u Erdelj, odakle su prešli u ostale delove Panonske
nizije i delove današnje Mađarske, gde su se pomešali sa već postojećim
stanovništvom koje je živelo na ovim prostorima.
Doseljavanje na nove prostore desilo se pod vođstvom Arpada, kojeg
kasniji pisani izvori predstavljaju kao jedinog i vrhovnog vođu
zajednice plemena, koja su se doselila na današnje područje Mađarske.
Posle Arpada na vlasti su se smenjivale razne plemenske vođe. Geza (mađ.
Geza), (971—997), knez iz kuće Arpadovića, odlučio je da se pridruži
hrišćanskoj Evropi i da napravi Mađarsku po evropskom modelu. Odmah je i
utemeljio dinastiju i imenovao svog sina Vajka (mađ. Vajk) za
naslednika. Vajk je u stvari pagansko ime budućeg kralja Svetog Stefana
koji je i završio očev posao i uveo hrišćanstvo među Mađare, kao što je i
utemeljio državu 1000. godine, kada je dobio svetu krunu od pape
Silvestera II. Papa Silvester II, uz saglasnost cara Otona III, poslao
je Stefanu zlatnu krunu optočenu draguljima, čime ga je januara 1001.
priznao kao hrišćanskog kralja Mađarske.

**Učlanjen** : 18.11.2012

Srednjovekovno Mađarsko kraljevstvo (1000—1526)

Kruna Svetog Stefana

Mađari su se organizovali u državu i prešli u hrišćanstvo na kraju 10.
veka, tačnije, država je osnovana 1000. godine. Prvi mađarski kralj je
bio Vajk, što znači junak, koji će kasnije dobiti hrišćansko ime Stefan I
(mađ. István). Krunisanje je bilo iste godine po jednim izvorima, a po
drugim 1. januara 1001. godine. Do 1006. godine uspeo je učvrstiti svoju
vlast, uklonivši sve suparnike koji su se ili odupirali hrišćanstvu ili
su hteli da se oslone na Vizantiju. Kada je završio sa protivnicima,
počeo je da uvodi reforme i stvara jaku feudalnu državu zapadnog tipa.

Ovakva država je uspela već u rano doba da se odupre pritiscima nemačkih
kraljeva kao i nomadskih naroda sa istoka. Deo ovih nomada je
asimiliran među Mađare, a izvestan broj Nemaca je naseljen u Erdelj i
delove današnje Slovačke. Kralj Ladislav I zauzima 1090. Slavoniju, a
1102. kralj Kalman uzima titulu kralja Hrvatske i Dalmacije.

Rana srednjovekovna uspomena: Diošđerska tvrđava, ostaci

Granice Kraljevine Mađarske 1920 i 1941. godine

**Učlanjen** : 18.11.2012

Plemstvo

Prema starim hronikama, Mađari koji su se doselili na prostore Panonske
nizije, sebe su smatrali slobodnim ljudima (u to doba je bili normalno
imati roba-slugu) i kao takvi su formirali vladajući, plemićki sloj,
koji je imao privilegije u novoosnovanoj državi. Prvobitno to su bili
samo Mađari a kasnije i Nemci i Poljaci. Iz ovog sloja je postepeno opet
došlo do raslojavanja, iz koga se razvio takozvani srednji plemićki
stalež, koji se sastojao ne samo od Mađara, nego i od pripadnika ostalih
naroda (Česi, Slovaci, Poljaci, Nemci, Srbi, Sekelji, itd.) koji su se
potčinili novoosnovanoj državi i priznali je. Procenat srednjeg
plemićkog staleža je bio neobično visok u odnosu na ostale okolne
države, dostigao je cifru od 5—7 % od ukupnog broja stanovništva, što je
jedino sa Poljskom bilo uporedivo, dok je procenat u ostalim državama
iznosio 1—2 %.

Prvobitno, biti mađarski plemić nije značilo da je osoba, plemić,
bogata. Plemić je mogao biti i običan seljak. Tada je bila važna samo
titula. Pravila su opisana u pisanom dokumentu, Zlatnoj buli, u kojoj su
se ograničavala prava višeg staleža, pa i samog kralja. Zlatna bula je
izdata 1222. godine. Vladara su po tom dokumentu birali plemići i nisu
mu se zaklinjali na vernost. Po tom pravilu vlast nije imao čovek već
Sveta kruna, kojoj su svi služili.

**Učlanjen** : 18.11.2012

Tatari

U Mađarskoj istoriji Mongoli i Tatari su sticajem okolnosti povezani i mađarski istoričari ih često mešaju.

Kraljevinu Mađarsku su u periodu 1241—42. poharale osvajačke vojske
Mongola na čelu sa Batu-kanom. Ova invazija je trajala godinu dana i
kako su došli tako su i nestali sa tla Mađarske. Za sobom su ostavili
pustoš, popaljena sela i gradove, veliki broj stanovništva je ili ubijen
ili odveden u ropstvo. Da bi se odbranio od ove najezde, tadašnji kralj
Mađarske Bela IV masovno je počeo da gradi zamkove za odbranu. Iz tog
vremena potiče i tvrđava u Trogiru (mađ. Trau) a takođe i srednjovekovna
tvrđava u Budimu. Zbog stalnog previranja i kretanja Mongola, Bela IV
je u to vreme imao dve prestonice Estergom i Sekešfehervar.

Mađarska Mongol_Empire_map

Širenje mongolskog carstva

Provala Mongola u Mađarsku, slika iz (Chronica Hungarorum) Janoš Turocija (1488)

**Učlanjen** : 18.11.2012

Borbe za vlast

Višegradska tvrđava

Godine 1301. je umro i poslednji vladar iz dinastije Arpadovića Andraš
III (Andrija III). Nastao je period previranja i borbe za vlast, što je
veoma oslabilo državu. Ova situacija je potrajala sve dok vlast nije
preuzela osoba koja je imala krvno srodstvo po ženskoj liniji sa
Arpadovićima, iz dinastije Anžujaca, i to je bio Karolj Robert (mađ.
Károly Róbert — Caroberto), rođen u Višegradu pored Budimpešte. Njegov
sin Ludovik I Anžujski (mađ. I. Lajos), nastavio je vladavinu Anžujaca, a
prestonica mu je bila grad Višegrad.

U 15. veku Kraljevina Mađarska je važila za jednu od jačih vojnih sila
Evrope. Za vreme vladavine kraljeva Žigmunda Luksemburškog i Matije
Hunjadija, Mađarska je doživela svoj kulturni procvat, koji se izkazao u
vidu renesansnih građevina u novoj prestonici Budimu. Najpoznatija
građevina iz tog doba je Matijin dvorac sa kraljevskim vrtom.
Matiju Hunjadija su na vlasti nasledili Jagelonci, tačnije Vladislav II
Jagelonac. Ali tada je već na vidiku bila nova opasnost, Osmanlije. Ceo
16. vek je prošao u borbi sa Turcima i doneo je nove poraze Mađarskoj,
slabljenje državne moći, gubljenje teritorija i nezavisnosti.

Tokom ovog perioda, Mađarska kraljevina je uspela održati svoju
konstitutivnu nezavisnost preko plemićke slobode, privilegovanog
stanovništva (Sekelja, Sasa, Jasa-Kuna) i slobodnih kraljevskih gradova
Budima (Buda), Košica (Kassa), Bratislave (Pozsony) i Kluž-Napoke
(Kolozsvár).

**Učlanjen** : 18.11.2012

Pozni srednji vek (1526—1718)

Za oko 150 godina provedenih u borbi sa Turcima, Mađari su izgubili
veliki deo svojih teritorija do 1556. godine. Posle Mohačke bitke 1526.
godine, usledilo je razdoblje borbi za prevlast među plemićima i
vladajućom klasom — jedni su se priklonili Habzburgovcima a drugi
Osmanlijama, gde god su videli veću korist ili mogućnost za napredak.
Podeljeno plemstvo je izabralo dva vladara — istočni deo Mađarske je bio
za Janoša Zapolju mađ. János Szapolyai, dok je zapadni deo priznao
Ferdinanda I.

Ove borbe za vlast i podela dovele su do građanskog rata koji su Turci
iskoristili i osvojili 1541. godine Budim i time dodatno podelili
Mađarsku na tri dela — severozapadni deo (današnja Slovačka), zapadni
prekodunavski krajevi (Gradište) i severoistočni deo.

Područja pod turskom vlašću je većina plemstva i stanovništva napustila.
Mnoga manja naselja su nestala. U ovim područjima, pošto se Turci nisu
mešali u veru, među Mađarima se raširio kalvinizam (protivreformacija), a
među Hrvatima, zbog snažnog delovanja Franjevaca, zadržao se
katolicizam.

U Hrvatskoj, Slavoniji i kasnije u Banatu stvorila se vojna krajina koja
služi kao oblik zaštite protiv daljnjeg turskog nadiranja. Požun
postaje glavni grad Kraljevine Mađarske (1536—1784), krunski grad
(1563—1830) i sedište krunskog saveta (1536—1848).

Mađarska Pragmatica_Sanc

Dokument prihvaćanja Pragmatične sankcije sa požunskog saveta.

Između 1604. i 1711. godine redom su izbijale pobune mađarskog i
hrvatskog plemstva protiv habzburške vlasti, a u centralnom mađarskom
delu takođe se izražavalo nezadovoljstvo katolicizmom. Najpoznatije
pobune su se desile 1671. godine — takozvana zrinsko-frankopanska
zavera, koja je u krvi ugušena i 1711. godine i poznata pod nazivom
Rakocijeva borba za nezavisnost. Ova potonja pobuna takođe je ugušena i
Ferenc Rakoci je bio prisiljen da pobegne prvo u Poljsku, pa u Francusku
i na kraju u Tursku gde je i 1735. godine umro. Da bi oslabila i
sprečila nove pobune, habzburška vlast je porušila dosta graničnih
tvrđava, a građevinski materijal je dala stanovništvu na upotrebu.

U 1683. godini izbio je novi sukob između Austrije i Turske, takozvani
Veliki turski rat, koji traje sve do 1699. godine. Hrišćanske snage su
tada oslobodile prvo Budim, a zatim i ostatak monarhije, osim dela oko
grada Temišvara. U tom periodu Hrvatskoj su vraćene Slavonija i Lika, a
Mletačkoj republici Dalmacija.

Karlovačkim mirom 1699. godine ovo stanje je potvrđeno, a 1718. godine celokupna teritorija Mađarske je oslobođena od Turaka.

**Učlanjen** : 18.11.2012

Kraljevina Mađarska (1740—1918)

1740—1780.

Dolaskom Marije Terezije na vlast 1740. godine, Austrija se suočila sa
opasnošću ratova za nasleđe. Pruski kralj Fridrih II Veliki nije
priznavao Pragmatičnu sankciju iz 1713. godine i samim tim ni vlast
Marije Terezije u Austriji i ostalim delovima monarhije, te je napao
Šleziju i time započeo rat za austrijsko nasleđe koji je trajao sve do
1748. godine. Pored ovoga rata, Austrija je bila uvučena u još nekoliko
ratova i sukoba (Sedmogodišnji rat, Rat za bavarsko nasleđe) čime je
trošila unutrašnje rezerve i snagu države.

Već u vreme Karla VI, pa onda u vreme Marije Terezije, Mađarska je bila
strahovito ekonomski iscrpljena ratovima i turskim pustošenjima, pa je
time i drastično smanjen broj stanovnika. Da bi popunili opustošena
područja Habzburzi su počeli da naseljavaju ta područja prvo Nemcima, a
posle i ostalim narodima. Tada se populacija Mađarske u periodu od 1720.
do 1787. godine utrostručila, a broj Mađara više nije dostizao ni
polovinu od ukupnog broja stanovništva.

Sredinom 18. veka privreda Mađarske se zasnivala na poljoprivredi (90 %
stanovništva se bavilo poljoprivredom), a plemstvo se nije previše
brinulo o nekoj modernizaciji zemljoradnje ili o uvođenju novih metoda u
stočarstvu. Između 1767. i 1848. godine mnogi seljaci su napustili
zemljoposednike i postali slobodni radnici, ali u to vreme industrija je
još bila slabo razvijena tako da kao takva nije nudila dovoljno posla
za novostvorenu radničku klasu.

**Učlanjen** : 18.11.2012

1780—1848.

Jozef II koji je bio pod jakim uticajem prosvetiteljstva, centralizovao
je vlast nad celim carstvom, doneo nove uredbe i vladao je kao
apsolutista. Odbio je krunisanje za mađarskog kralja da bi izbegao
pravne odredbe na koje bi se tom prilikom morao zaklinjati.
Godine 1781. proglasio je Patent o toleranciji kojim su protestanti i
pravoslavni hrišćani dobili građanska prava, a Jevrejima je dato pravo
na bogosluženje. Takođe je umesto latinskog jezika uveo nemački jezik
kao zvanični u svim zemljama u kojima je vladao. Seljacima je dozvolio
slobodu kretanja, ženidbe i mogućnost izučavanja zanata. Područje
Mađarskog kraljevstva, Hrvatske i Velike kneževine Transilvanije spojio
je u jedno administrativno područje koje je nazvano „Zemlje krune svetog
Stefana“. Hrvatski sabor je 1790. godine doneo odluku da se sva vlast
prenese na Mađarsko namesničko veće i time je personalna unija prerasla u
stvarnu, realnu uniju. Tim činom su Hrvati hteli da se, udruženi sa
Mađarima, zajednički lakše odbrane od tadašnje nadiruće germanizacije.

U to vreme Francuske revolucije i otpora germanizaciji u Mađarskoj je došlo do političkog i kulturnog preporoda.

Za vreme Napoleonskih ratova, mađarski sabor se čitavih deset godina
nije sastajao ali od 1820. počinje razdoblje reformi. Međutim plemstvo
se nije htelo odreći svojih povlastica i narodni pokret je postizao samo
svoje nacionalne ciljeve, ali ne i društvene i ekonomske.
Mađarski jezik je uveden kao službeni, umesto nemačkog, što je imalo i
negativan odjek u ostalim delovima kraljevstva i ojačao je pokrete
slovačkog i hrvatskog narodnog preporoda.

U periodu 1836—1840. u Kraljevini Mađarskoj bilo je 36—37 % Mađara, dok
je popis iz perioda 1850—1851. doveo do brojke od 45,4 %.
Posle 1840. godine proces reformi je zaustavljen, a Meternihov apsolutizam doveo je do širenja revolucionarnih ideja.

**Učlanjen** : 18.11.2012

1848—1867.

Plakat sa Dvanaest zahteva iz 1848.

U Budimu i Pešti su 15. marta 1848. godine održani masovni protesti
protiv habzburške vlasti pod vođstvom mađarskih reformista. Tom prilikom
je objavljen spisak od dvanaest zahteva u kojima su se tražila veća
građanska i nacionalna sloboda a takođe i veća ekonomska samostalnost. U
početku Austrija je imala nameru da prihvati predloge jer se suočavala i
sa pobunom u samoj Austriji. Međutim, sa ugušivanjem pobune u Austriji,
Habzburgovci su se okrenuli rešavanju problema u mađarskom delu
carstva. U međuvremenu, pod vođstvom Lajoša Košuta i Lajoša Batjanjija,
mađarski reformisti su zbacili sa vlasti Habzburgovce i proglasili
republiku. Dolaskom Franca Jozefa na vlast započela je borba protiv
mađarskih revolucionara. Centralnoj carskoj vojci su se pridružili i
predstavnici ostalih naroda. U Mađarskom kraljevstvu, to su bili oni
koji nisu hteli da prihvate mađarsku vlast (Hrvati, Srbi, Slovaci,
Rumuni i Nemci).

Vođa hrvatskih snaga potčinjenih Austriji je bio ban Josip Jelačić.
Međutim, sa druge strane bilo je i pripadnika drugih naroda na strani
revolucionara, među njima se posebno isticao Srbin Jovan Damjanić koji
je zapovedao 3. mađarskim korpusom.

U početku su mađarske revolucionarne snage (Honvédség) izvojevale pobedu
za pobedom i prinudile Franca Jozefa da zatraži pomoć i to ni od koga
drugog do ruskog cara Nikolaja. Ruske snage su napale mađarske
revolucionare i pomogle Austriji da uguši pobunu. Navalom ogromnih
ruskih snaga, u avgustu 1849. godine, prvi primoran da se preda je bio
mađarski general Artur Gergelj (Artúr Görgey).

Austrijski vojskovođa Julijus Frajher fon Hajnau (Julius Freiherr von
Haynau) je postao vojni upravitelj Mađarske u narednih nekoliko meseci.
Posle ugušenja revolucije, 6. oktobra 1849. godine je naredio je
pogubljenje svih 13. revolucionarnih vođa, zajedno sa ministrom
Batjanjijem. Lajoš Košut je uspeo da pobegne na vreme u inostranstvo i
da izbegne pogubljenje.

Sledećih godina posle revolucije, Mađarska je bila podeljena u pet
okruga pod vojnom upravom. Vrhovnim upraviteljem je bio imenovan
nadvojvoda Albreht fon Habzburg (Albrecht von Habsburg).

**Učlanjen** : 18.11.2012

1867—1918.

Mapa Kraljevine Mađarske iz 1850, vojne oblasti

Mapa Kraljevine Mađarske iz 1880., županije

██ Mađari u Austrougarskom carstvu,1911.

Da bi očuvao jedinstvo, Franc Jozef I je odlučio da preoblikuje čitavu
monarhiju i izvrši reforme. Imao je problema, kako u spoljnoj politici —
sukob sa Prusima (Bitka kod Hradec Kralove, Bitka kod Visa, i poraz u
bici kod Sadove) tako i u unutrašnjoj — pobune, međunacionalni odnosi,
nezadovoljno plemstvo i još mnogo što šta.
Da bi sve ovo počeo da dovodi u red, procenjeno je da prvo treba da
postigne dogovor sa Mađarima, što je i urađeno 1867. godine. Bečki dvor
sa jedne strane i Mađari, koje je predvodio Ferenc Deak (mađ. Deák
Ferenc) sa druge, postigli su takozvani Austrougarski kompromis iz 1867.
Tim kompromisom je stvorena dvojna monarhija. Taj dogovor je, međutim,
umesto smirivanja doneo nove nevolje i nezadovoljstvo ostalih naroda,
podanika Monarhije. Ovo nezadovoljstvo je naročito bilo izraženo kod
Čeha i drugih slovenskih naroda, pripadnika dvojne monarhije. Ponovo je
bio uspostavljen mađarski ustavni poredak i Franc Jozef je bio krunisan
krunom svetog Stefana, te je na taj način postao i zvanično mađarski
kralj.

Sledeće godine, 1868, sklopljen je mađarsko-hrvatski sporazum o
prisajedinjenju Hrvatske Mađarskoj uz zadržavanje određenog nivoa
autonomije. Transilvanija je takođe postala sastavni deo Kraljevine
Mađarske.

Tako je Austrougarska podeljena na dve države koje su imale zajedničkog
vladara, spoljnu politiku, privredu i vojsku. Prvi premijer Zemlje krune
svetog Stefana je bio Đula Andraši (Andrássy Gyula). Jači uticaj koji
su ovom politikom Mađari dobili, omogućio im je da uspešno sprečavaju
bilo kakve promene koje su odgovarale težnjama Čeha ili pripadnika
drugih slovenskih naroda za novim preuređenjem zemlje u trijalističkom
obliku Nemci — Mađari — Sloveni.
Prema popisu iz 1910. godine u Mađarskoj je govorilo (bez Hrvatske i Slavonije)

Mađarski 54 % stanovništva
Rumunski 16 % stanovništva
Slovački 11 % stanovništva
Nemački 10 % stanovništva

I pored svih ovih problema i trzavica, ovo doba je bilo razdoblje
intenzivnog ekonomskog razvoja monarhije. Mađarsko kraljevstvo je
početkom 20. veka preraslo u modernu industrijalizovanu zemlju, iako je
poljoprivreda i dalje bila dominantna ekonomska grana. Ovaj jak
ekonomski razvoj je ostavio dubok trag, tako da između ostalog i
današnja administrativna podela zemlje potiče iz tog doba.

U Prvom svetskom ratu, Mađari su se borili na strani Austrije. Najveća
bitka u kojoj su učestvovali bila je bitka protiv Rusa kod Pšemisla, a
takođe su izbacili rumunske snage iz Transilvanije. Porazom Nemačke i
Austrije 1918. godine i Vilsonovim mirovnim sporazumom, mađarska vojska
je raspuštena, te je Mađarska ostala bez vojske.

**Učlanjen** : 18.11.2012

Mađarska Sovjetska Republika 1918—1919.

Završetkom Prvog svetskog rata i raspadom Austrougarske, nastala je nova situacija za Mađarsku.

Čehoslovačka je proglasila nezavisnost 28. oktobra 1918. godine, čime je Mađarska izgubila slovački deo i podkarpatska područja.
Hrvatska je raskinula sve odnose sa Austrijom i Mađarskom 29. oktobra 1918.

Mađarska je zvanično prekinula uniju sa Austrijom 31. oktobra 1918, čime je Austrougarska i službeno prestala postojati.
Mađarska je proglasila nezavisnost 16. novembra 1918. i postala republika.

Srpska i francuska vojska su polovinom novembra ušle u Bačku, Banat,
Srem, Pečuj i Temišvar, a 25. novembra 1918. godine proglašeno je
ujedinjenje Vojvodine sa Srbijom.
Rumunsko veće je 25. novembra 1918. javilo mađarskoj vladi da preuzima
vlast u Transilvaniji i 1. decembra 1918. godine u Albi Juliji
(Gyulafehérvár) proglašeno je ujedinjenje Transilvanije sa Kraljevinom
Rumunijom.

Države pobednice u Prvom svetskom ratu, članice Antante, 21. marta 1919.
godine tražile su nove teritorijalne ustupke od Mađarske. Zbog
nemogućnosti davanja pravog odgovora, grof Mihalj Karolji (Mihály
Károlyi) dao je ostavku, a na vlast je došla Komunistička partija
Mađarske na čelu sa Belom Kunom koja proglašava Mađarsku Sovjetsku
Republiku. Komunisti su došli na vlast zahvaljujući tome što su u to
vreme bili jedina organizovana grupa u Mađarskoj i što su obećavali
povratak izgubljenih teritorija. To su planirali da izvedu uz pomoć
Sovjetskog Saveza.

U početku su ostvarili zapažene vojne uspehe, izbacili su čehoslovačke
jedinice sa spornih područja i proglasili Slovačku Sovjetsku Republiku.
Nameravali su da napadnu i rumunsku vojsku u Transilvaniji. Istovremeno
su nacionalizovali industriju i trgovačka društva i sproveli reformu u
izgradnji stanova, prometu, bankarstvu, zdravstvu i kulturi. Takođe su
napravili i agrarnu reformu koja se odnosila na sve zemljišne posede
veće od 400.000 kvadratnih metara.

Nova vlada je imala podršku od naroda, ali veoma kratko. Pokušan je i
državni udar koji nije uspeo, uvedena je strahovlada, nekoliko stotina
ljudi je pogubljeno bez suđenja. Putem zemljišne reforme plemićima je
oduzeta zemlja, ali nije bila podeljena seljacima. Iako nije izgubila
nijednu bitku na vojnom planu, mađarska vojska se morala povući sa
ponovno pripojenih teritorija pod pritiskom Antante. Sve je to dovelo do
narodnog nezadovoljstva i gubljenja podrške u narodu. Rumunska vojska
je dobila zadatak da uđe u Mađarsku i razbije otpor što je i uspela — 6.
avgusta 1919. godine je napravila prodor i bez nekog jačeg otpora
stigla do Budimpešte, uz neviđen teror na svom putu, te je naterala Belu
Kuna i komunističke vođe da prebegnu u susednu Austriju. Tako je posle
133 dana nestala Mađarska Sovjetska Republika.
Posle ovih događaja vlast u Mađarskoj su preuzele konzervativne snage
transilvanijskog plemića Ištvana Bethlena (István Bethlen) i bivšeg
glavnog zapovednika austrougarske mornarice Mikloša Hortija (Miklós
Horthy).

Njihova vlast se postepeno širila sa zapada na ostala područja Mađarske,
i kao i sve nove vlade, počeli su sa progonom neistomišljenika. Mnogi
komunisti i levičari su pogubljeni, počelo se sa proganjanjem Jevreja
koji su mahom optuživani za učestvovanje u neuspeloj komunističkoj
revoluciji. Rumunska vojska je u povlačenju opustošila zemlju a štete su
bile tako velike da se na Mirovnoj konferenciji u Parizu iz 1919.
godine od Mađarske nije tražilo plaćanje ratne odštete Rumuniji.

Sa stupanjem Mikloša Hortija na vlast 16. novembra 1919. polako se vraća
stabilnost u zemlju. Neke od uvedenih mera su bile zatvaranje
pristalica Karoljija i Bele Kuna i zabranjivanje svih radikalnih
političkih partija.

**Učlanjen** : 18.11.2012

Kraljevina Mađarska 1920—1944.

U januaru 1920. su održani prvi izbori u novoj Mađarskoj na kojima su
prvi put u istoriji Mađarske imale pravo glasa i žene. Pošto su neke
političke partije bile zabranjene, glasanje je išlo onako kako je
postojeća privremena vlada to želela. U parlamentu je desnica dobila
ogromnu većinu. U martu iste godine parlament je i službeno poništio
austrougarski ugovor iz 1867. i u Mađarskoj je obnovljena monarhija, ali
je izbor kralja odložen do daljnjeg. Umesto kralja izabran je Mikloš
Horti kao kraljev namesnik. Namesnik Horti je bio ovlašćen da imenuje
premijera, imao je pravo veta, pravo sazivanja i raspuštanja parlamenta i
zapovedništvo nad oružanim snagama.

Posle pregovora u Parizu, Mađarska je bila prisiljena da potpiše
Trijanonski mirovni sporazum. Ovim ugovorom Mađarska je ostala bez dve
trećine svoje teritorije i jedne trećine stanovništva od ukupno 10
miliona Mađara.

Mađarska je ostala bez Prekomurja i Međumurja, dela Bačke i Baranje koji
su pripali Kraljevini Jugoslaviji. Deo Banata je pripao Jugoslaviji, a
drugi deo Rumuniji. Jugoslavija je bila prisiljena da se povuče iz
Temišvara i okoline Pečuja koje su prethodno zaposeli. Čitav Erdelj je
pripao Rumuniji, a Gornja Ugarska (Slovačka i podkarpatska područja) je
pripojena Čehoslovačkoj dok jedan mali deo je pripao Poljskoj. Veliki
deo Burgenlanda je posle plebiscita pripao Austriji.

Trianonska granična oznaka iz 1922. na granici Mađarske i Rumunije.

Nove međunarodne granice su odvojile preostali deo mađarskog
industrijskog dela od dela koji je bio bogat sirovinama (Transilvanija).
Takođe se i tržište smanjilo. Smanjeni su izvori drvnog materijala,
obradive površine (smanjene za 43 %) i rudna bogatstva su skoro nestala.
U samoj Mađarskoj je ostalo oko 51 % stanovništva zaposlenog u
industriji i oko 56% industrije, od čega čak 82 % teške industrije i 70 %
banaka.

Mađarska je u julu 1920. godine dobila novog premijera u liku grofa Pala
Telekija (Pál Teleki), koji je, zajedno sa svojom desničarskom vladom,
odmah uveo nove mere, kao što su neprimanje politički nesigurnih
elemenata na fakultete, podela 3.850 kvadratnih kilometara obradive
zemlje kako bi se pridobili seljaci koji su igrali veliku ulogu u
glasanjima i javnom mnjenju. Međutim ova vlada nije uspela u svojim
namerama i morala je da podnese ostavku posle sukoba sa Karlom I (Karl
I. Franz Joseph Ludwig Hubert Georg Maria), poslednjim carem
Austrougarske. Taj sukob je doveo do podele na mađarskoj političkoj
sceni. Ovu situaciju je iskoristio grof Ištvan Bethlen, koji je osnovao
Stranku jedinstva, i bio proglašen novim premijerom. Karlo I od Austrije
ili Karlo IV od Mađarske je u ovom periodu pokušavao da dođe na vlast,
ali pored Bethlena i Hortija, nije u tome uspeo.

Mikloš Horti, namesnik Kraljevine Mađarske (slika 1921)

Sledećih deset godina Bethlen je dominirao mađarskom političkom scenom.
Tajna njegovog uspeha je bila reformisanje izbornog zakona (koju je
prilagodio sebi), zapošljavao je svoje pristalice u državnim službama i
manipulisanjem izbornih rezultata u siromašnim područjima gde nije bilo
neke veće kontrole. Uspostavio je red u zemlji, dajući dobra mesta
radikalnim kontrarevolucionarima u zamenu za prestanak nasilja,
prestanak progona Jevreja i politički levo orijentisanih lica. Tokom
1921. godine je sklopio sporazum sa socijal-demokratima i sindikatima,
gde je legalizovao njihove aktivnosti i oslobodio političke zatvorenike u
zamenu za socijalni mir i prestanak širenja antimađarske propagande.

Već 1922. godine, uveo je Mađarsku u Društvo naroda i počeo otklanjati
međunarodnu izolaciju, sklopivši 1927. godine sporazum o prijateljstvu
sa Italijom. Tokom celog ovog razdoblja vodeća linija mađarske politike
je bila revizija Trijanonskog sporazuma i ona je služila za zataškavanje
ekonomskih i unutrašnjih političkih problema.

Tokom velike depresije 1932, političko raspoloženje u Mađarskoj je
otišlo još desnije i Mikloš Horti je imenovao novog premijera Đulu
Gembeša (Gyula Gömbös). Novi premijer je uveo Mađarsku u još tesniju
saradnju sa Nemačkom, sa kojom su sklopili spoljnotrgovinski sporazum i
jaka Nemačka privreda je izvukla Mađarsku iz ekonomske krize. Ovim je
Mađarska postala zavisna od Nemačke u ekonomskom pogledu, što je
naročito bilo izraženo kod nabavke sirovina i otvorenog tržišta.
Da bi obezbedio Mađarsku podršku nemačkoj nacističkoj politici, Adolf
Hitler se služio raznim metodama. Nemačka politika prema Mađarskoj je
išla od obećavanja povratka izgubljenih teritorija do pretnje ekonomskim
sankcijama i vojnom intervencijom. Tokom 1935. godine je u Mađarskoj
osnovana fašistička stranka. Gembešov naslednik, Kalman Daranji (Kálmán
Darányi), nastojao je da smanji zavisnost od Nemačke i samim tim i
nemački pritisak. Doneo je zakon u kome je ograničio prisutnost Jevreja
na 20 %, po profesijama. Međutim to nije zadovoljilo ni Nemce ni
mađarske radikale. Daranji je dao ostavku 1938. i novi premijer je
postao Bela Imredi (Béla Imrédy). Bela je pokušao ojačati odnose sa
Velikom Britanijom, ali posle Anšlusa Austrije, ponovo je bio prisiljen
da se osloni na Nemačku. Kako bi još više osigurao svoj položaj, Imredi
je potiskivao svoje suparnike, zabranio je i fašističku stranku,
preuredio vladu na totalitarnim osnovama i doneo još oštriji Drugi
jevrejski zakon. Taj zakon je potvrdila sledeća vlada na čelu koje je
bio Pal Teleki (Pál Teleki).

**Učlanjen** : 18.11.2012

1938—1945.

Mađarska za vreme Drugog svetskog rata:
Žuta boja - Mađarska u granicama iz 1920.
Zelena boja - Područja pridodana do 1941.

Bečkim diktatom mađarske teritorije su uvećane. Prvom arbitražom 1938.
(posredovanjem nacističke Nemačke i Italije) vraćen je južni deo
Slovačke. Drugom bečkom arbitražom 1940, Mađarska dobija nazad severni
deo Transilvanije. Mađarska zatim pristupa Trojnom paktu 20. novembra
iste godine, a u decembru potpisuje sporazum o večnom prijateljstvu sa
Kraljevinom Jugoslavijom. Posle martovskih demonstracija u Jugoslaviji
1941, Hitler je zatražio od Mađarske da učestvuje u planiranom napadu na
susednu zemlju. Premijer Pal Teleki je to odbio i izvršio samoubistvo.
Novi premijer Mađarske, Laslo Bardoši (László Bárdossy), poveo je zemlju
u rat, i zajedno sa nemačkim snagama Mađarska je okupirala Bačku,
Prekomurje i Međumurje.

Mađarska je 1. jula 1941. stupila u rat protiv Sovjetskog Saveza. Mikloš
Horti je smenio Bardošija i za premijera postavio Mikloša Kalaja
(Miklós Kállay), koji je i dalje podržavao Nemačku, ali je takođe
započeo i pregovore sa saveznicima. U bici kod Staljingrada mađarska
vojska je doživela težak poraz. Svestan mađarskog približavanja
saveznicima, Hitler je u martu 1944. okupirao Mađarsku. Novi premijer,
Stojaj Deme (Döme Sztójay), bio je pronacistički nastrojen. Kao
posledica toga iz Mađarske je deporovano 437.402 Jevreja. U avgustu
Horti je postavio novog premijera, antifašistu, Gezu Lakatoša. (Géza
Lakatos), koji je zaustavio deportaciju mađarskih državljana.

U Operaciji Pancerfaust Nemci su kidnapovali Hortijevig sina i tako
prislilili Hortija da obustavi primirje, smeni Lakatoša i da za novog
premijera postavi vođu Strelastih krstova (Nyilaskeresztes Párt –
Hungarista Mozgalom), Ferenca Salašija (Ferenc Szálasi). Mikloš Horti je
posle ovoga dao ostavku i time završio period namesništva. Salaši je
tad otpočeo da vodi profašističku politiku i da verno služi nacistima.

Ova poslednja fašistička vlada nije bila dugog veka. Prodorom sovjetske
Crvene armije u Mađarsku i potiskivanjem nacista i njenih saveznika,
nova privremena vlada na čelu sa premijerom Belom Miklošem (Béla Miklós)
raspustila je staru vladu i 20. januara 1945. sklopila je primirje sa
Sovjetskim Savezom. Za Mađarsku, Drugi svetski rat je završen 4. aprila
1945. godine.

Gubici

Tamaš Štark (Tamás Stark), daje sledeće brojke o gubicima Mađarske za vreme Drugog svetskog rata:
Vojni gubici
Oko 300.000-310.000 osoba. Ova brojka obuhvata 110—120.000 poginulih u
bitkama i 200.000 nestalih ili ruskih zarobljenika. Takođe ova brojka
uključuje i gubitke regruta sa teritorija priključenih zemalja Slovačke,
Rumunije i Jugoslavije).
Civilni gubici
Oko 80.000. Ova brojka uključuje 45.500 ubijenih u vazdušnim napadima, i
28.000 Roma, ali ne uključuje i 200.000 ubijenih Jevreja, nastradalih u
holokaustu)

**Učlanjen** : 18.11.2012

Narodna Republika Mađarska

1946—1955.

Zastava Narodne Republike Mađarske od 1949. do 1956.

Pariskom mirovnom konferencijom, održanom 1946, određene su mađarske
granice. Mađarska je10. februara 1947. potpisala Sporazum o miru[8] i
ovim sporazumom je vraćena u granice iz 1938. godine uz manje
teritorijalne ustupke Čehoslovačkoj.
Polovina nemačkog stanovništva (240.000) deportovana je iz Mađarske u
Nemačku, a sa Čehoslovačkom je napravljena prisilna razmena
stanovništva.

Mađarska je proglašena republikom 1. februara 1946. a prvi predsednik je
postao Zoltan Tildi (Zoltán Tildy), vođa stranke Nezavisnih sitnih
zemljoposednika (FKgP). Novi ministar unutrašnjih poslova, Laslo Rajk
(László Rajk), vođa komunističke stranke, osnovao je tajnu policiju koja
je zatim počela da hapsi pripadnike drugih stranaka što je dovelo do
slabljenja istih. Ubrzo dolazi do spajanja Komunističke i
Socijaldemokratske partije u Mađarsku radničku stranku, koja postaje
najjača stranka u Mađarskoj.

Novim ustavom iz 18. avgusta 1949, Mađarska je proglašena narodnom
republikom sa uređenjem po uzoru na sovjetski ustav iz 1936. godine. Sve
ovo je bila priprema za jednostranački sistem i tzv. staljinističku eru
Mađarske koja je tada nastupila.
Vlast u Mađarskoj preuzeo je Maćaš Rakoši (Mátyás Rákosi), koji sprovodi
čistke u kojima je i sam Laslo Rajk nastradao, a na doživotnu robiju je
osuđen i kardinal Jožef Mindsenti (József Mindszenty).

**Učlanjen** : 18.11.2012

1956.

Kao posledica mnogih događaja — proganjanja, nameštenih sudskih procesa,
Staljinove smrti i dolaska Nikite Hruščova na vlast u SSSR, 1956. došlo
je do protesta u Budimpešti. Tada je na čelo zemlje došao Imre Nađ
(Imre Nagy), dok je Janoš Kadar (János Kádár) preuzeo vođstvo nad
partijom. Oslobođeni su politički zatvorenici, data je veća sloboda
štampe i najavljeno je istupanje iz Varšavskog pakta.
Hruščov je, međutim, 4. novembra 1956. poslao vojsku u Mađarsku. Sva
strateški važna mesta su osvojena (aerodromi, auto-putevi, mostovi), a
neiskusne mađarske revolucionarne snage su brzo poražene.
Tokom revolucionarnih borbi poginulo je oko 20.000 ljudi, oko 200.000 je
napustilo zemlju, od 26.000 koliko je bilo na suđenju, njih 13.000 je
završilo u zatvoru, dok je 350 osuđeno na smrt i pogubljeno.
Janoš Kadar je odveden u Moskvu i nakon ucena i nagovaranja prihvatio je
da pređe na stranu sovjeta. Nakon što su ga nagovorili da napusti
sigurnost jugoslovenske ambasade u Budimpešti, Imre Nađ je uhapšen i
pogubljen 1958. u Moskvi. Ostali članovi vlade su ili pogubljeni ili
umrli u zarobljeništvu, uključujući Pala Maletera (Pál Maléter), Gezu
Lošoncija (Géza Losonczy), Atilu Sigetija (Attila Szigethy) i Mikloša
Gimeša (Miklós Gimes).

1962—1989.

Razdoblje od 1962. do 1988, kroz koje Mađarska prolazi na čelu sa
Janošem Kadarom, poznato je kao razdoblje gulaš komunizma. U ovom
razdoblju sproveden je niz reformi, a Mađarska je smatrana za jednu od
najliberalnijih zemalja istočnog bloka. Ovaj kadar se povukao sa vlasti
1988. godine, a zamenio ga je partijski vođa Imre Požgaj (Imre Pozsgay).
Parlament je 1989. izglasao demokratski paket kojim se donose nove
slobode kao što je osnivanje sindikata, sloboda udruživanja i
okupljanja, sloboda štampe kao i novi izborni zakon. U oktobru iste
godine promenjen je i ustav. Aprila 1990. godine potpisan je istorijski
sporazum između Mađarske i Sovjetskog Saveza kojim se ugovorilo potpuno
povlačenje jedinica sovjetske armije do juna 1991. godine, što se i
dogodilo.

U oktobru 1989. godine održan je i poslednji kongres Komunističke
partije. Iste godine osnovana je i Mađarska socijalistička stranka, ime
zemlje je promenjeno u Republika Mađarska, a parlament je takođe doneo i
odluku o održavanju prvih višestranačkih izbora nakon komunističke ere.

**Učlanjen** : 18.11.2012

Republika Mađarska od 1990.

Mađarska Hu-map

Mađarska danas.

Mađarski parlament u Budimpešti

Na prvim parlamentarnim izborima, održanim u maju 1990, komunisti su
izgubili vlast. Vlada je formirana koalicijom narodne stranke, desnog
centra i liberalnih stranaka. Premijer postaje Jožef Antal (József
Antall), a u Mađarsku se polako uvodi tržišna privreda i započinje
približavanje Evropskoj uniji. U ovom razdoblju tranzicije došlo je i do
pada životnog standarda i do porasta nezaposlenosti.

Godine 1991, zajedno sa Čehoslovačkom i Poljskom, Mađarska je postala
članica Višegradske grupe a 1999. godine primljena je u NATO.

Od 1. maja 2004. godine Mađarska je punopravna članica Evropske unije.
Zvanično ime države se promenilo iz Republika Mađarska (mađ. Magyar
Köztársaság) u Mađarska (mađ. Magyarország), stupanjem na snagu novog
Ustava 1. januara 2012.

**Učlanjen** : 18.11.2012

Geografija

Mađarska DonauknieVisegrad

Dunav kod Višegrada

Ravnice pokrivaju veći deo Mađarske ("karpatski basen"), dok na severu
uz slovačku granicu ima brda i planina (najviši vrh: Kekeš, 1014 m).
Mađarsku deli po pola Dunav (Duna); druge velike reke su Tisa (Tisza) i
Drava (Dráva), dok na zapadu zemlje leži veliko jezero Balaton. Osim
toga, Mađarska ima najveće termalno jezero na svetu, jezero Heviz.
Klima je kontinentalna, sa hladnim i vlažnim zimama i toplim letima, a
relativna izolacija karpatskog bazena ponekad izaziva suše. Prosečna
godišnja temperatura je 9.7° C.

Veći gradovi su: Budimpešta, Debrecin, Miškolc, Segedin, Pečuj, Njiređhaza, Kečkemet, Sekešfehervar, Đer, itd.

**Učlanjen** : 18.11.2012

Zgrada parlamenta u Budimpešti

**Učlanjen** : 18.11.2012

Glavni saobraćajni čvor zemlje, Budimpešta, leži na najvažnijem saobraćajnom pravcu zemlje, Dunavu

Đeram u Hortobađ (Hortobágy)

**Učlanjen** : 18.11.2012

Gdje Budim ljubi Peštu

Dva stara grada, Budim i Pešta, spojena u jednu cjelinu. Budim na brdu, a
Pešta u nizini. Zajedno čine Budimpeštu, glavni grad Mađarske, koji se
nalazi na srednjem toku Dunava.

Izvor: Nezavisne novine

Mađarska 20137515424d3b1feb14f9d476993614_orig

Mađarska 20137515424d3b1feb14f9d476993614_orig

Sve što se događa u zemlji ljute papričice i čardaša, kažu, doslovno
počinje i završava u Budimpešti, koja pod tim nazivom postoji od
ujedinjenja dva grada 1873. godine.

Prošla je mnoge vladavine, režime i ratove, a danas odiše nekom posebnom otmjenošću.

Budimpešta ima više od dva miliona stanovnika, koji kao valutu koriste
forinte. Za 100 evra, odnosno 195 KM, u budimpeštanskim mjenjačnicama (u
kojima morate biti jako pažljivi, jer ako primijete da ste stranac,
daće vam novac po "svom kursu"), dobićete nešto više od 26.000 forinti i
bar na trenutak sa toliko novca u džepu osjećati se kao bogat čovjek.

Ono što određuje ovaj "biser Dunava" kao lijep i zbog čega su mu sa
pravom dali nadimak Pariz istočne Evrope, svakako su mostovi koji vežu
dvije strane grada, trgovi, široke avenije, veliki parkovi, stara zdanja
sa obje strane rijeke i skladna mješavina arhitektonskih stilova.

Mostovi:

"Kraljica Dunava" ima mnoga obilježja, a prvo što će vam zapasti za oko
kada stupite u grad svakako su mnogobrojni mostovi preko Dunava. Ima ih
devet i kao nijemi spomenici vremena strpljivo vežu dvije strane grada.
Svaki od njih ima svoju priču.

Najstariji, ali i najljepši je Lančani most i za njega se vežu mnoge legende i anegdote.

Najpoznatiji je po svojim kipovima lavova. Gradnju mosta je naredio grof
Ištvan Šeheni, koji je odlučio da izgradi stalni prelaz nakon što je
morao čekati sedmicama da prođe bura kako bi posjetio bolesnog oca.

Jedna od priča koja je vezana za ovaj most kaže ovako: Navodno je Ištvan
Šeheni prije otvaranja mosta izjavio da će se baciti u Dunav ako neko
nađe grešku na mostu. Neki kažu da je jedan dječak skakutao oko statua
lavova i rekao kako oni nemaju jezik, dok drugi tvrde da je Ištvanova
kćerka primijetila da lavovi nemaju jezik. Ištvan je naredio da mu
donesu ljestve, popeo se i vidio da lavovi stvarno nemaju jezik. Nakon
toga se bacio u Dunav.

I stihovi Đorđa Balaševića govore o ovoj poznatoj građevini, a i o
Budimpešti uopšte: "Vodila me kud je htela... Dobar sam ja gost...
Vorosmarti... Citadela... I Lančani most... Zavejani Trg heroja... Gde
poželeh da je moja...I da uvek bude kao tad..."

Svakako najinteresantnija anegdota koja važi za ovo velelepno zdanje je
da će se most srušiti onog dana kada jedna Mađarica vjerna svom mužu
pređe preko njega.

Most je posebno lijepo gledati noću, kad se upale svjetla i obasjaju ga
cijelom njegovom dužinom i visinom, a Dunav postane veliko ogledalo u
kojem se vide njegovi obrisi.

Trg heroja:

Trg heroja i Milenijumski spomenik dominiraju jednim dijelom grada.
Veličanstveni kipovi istaknutih istorijskih ličnosti Mađarske prikazani
su poput pravih heroja. A na vrhu Milenijumskog stuba, koji se nalazi na
centralnom dijelu trga, raskošan je krilati kip anđela Gabrijela koji
stoji na stubu visokom 36 metara, a koji je prema Bibliji jedan od
trojice anđela koji objavljuju ljudima božje odluke.

U sklopu Trga heroja, na njegovim bočnim stranama, nalaze se dva
značajna muzeja - Muzej lijepih umjetnosti i Muzej savremene umjetnosti,
a u neposrednoj blizini je i Zoološki vrt.

Mađarski parlament:

Zgrada Mađarskog parlamenta sigurno je najpoznatiji simbol Budimpešte.
Treći je po veličini parlament u svijetu i drugi u Evropi, odmah iza
onog u Bukureštu.

Zgrada je impresivna. Ima oko 700 prozora. Uvijek su na jednoj strani
tog zdanja skele za čišćenje i, taman kad se završi jedna strana, druga
je prljava, pa je treba očistiti jer je izgrađena, kao i većina
spomenika u Mađarskoj, od mramora. Zanimljiva priča kaže da čišćenje
zgrade Parlamenta traje cijelu godinu. Počinje 1. januara i završava se
naredne godine istog datuma, kada opet počinje čišćenje strane koja se
do tog datuma isprljala. Zgrada Parlamente se pruža 268 metara u dužinu i
123 u širinu, gradilo ga je preko hiljadu radnika, ima 691 sobu, a u
njega je ugrađeno 40 kilograma zlata.

Čarde:

Ako niste bili u nekoj od budimpeštanskih i uopšte mađarskih čardi, kao
da niste ni posjetili tu zemlju. Mađarska je poznata po odličnoj hrani, a
sve češće i po vinima. Tradicionalna mjesta za isprobavanje lokalne
gastronomske ponude su čarde, od kojih neke imaju istoriju dugu i
nekoliko vijekova. U njima možete isprobati gulaše, paprikaše ili
riječnu ribu spremane po specijalnim recepturama, nakon kojih se možete
zasladiti desertima i uživati s čašom tokajca, tradicionalnog mađarskog
pića. Na čardama ćete najbolje vidjeti koliko su Mađari temperamentan
narod.

Tokajac:

Tokajac je najpoznatije mađarsko vino koje je još francuski kralj Ludvig
XIV nazvao "Kralj vina i vino kraljeva" i koje je oduševilo careve,
pape i sultane. Tokajac se nekada u mađarskim apotekama mogao naći i kao
lijek i bio je tada najskuplji mađarski izvozni proizvod. Danas se
tokajcu pripusuju i svojstva afrodizijaka.

Balašević u svojim pjesmama pjeva i o vinu kraljeva: "Prosto... K'o u
opereti... Sklopilo se sve... Violinist, tužni pajac, lepa žena i
tokajac...

A kulise... Zavejani grad..."

Ako vas put nanese u Budimpeštu, svakako ćete naići na još fascinantnih
građevina kao što je Budimski dvorac, Ribarska tvrđava, Sinagoga, crkva
svetog Matijaša, a takođe i na brojene prodavnice suvenira, umjereno
ljubazne prodavače, ugostitelje koji još pozdravljau sa "Kezét
csókolom", što u prevodu znači "ljubim ruke".

Trebalo bi posjetiti i poslastičarnicu "Gerbaud" (žarbo), koja je nekad
bila omiljeno okupljalište mađarskog plemstva, a koja je ime dobila po
slasnom kolaču žarbo kocke, a takođe i gradić Sveta Andrea, koji je
pravo carstvo marcipana, crkvi i drugih spomenika kulture.

Nagi Djeda Mrazovi:

Ako se 7. januara zateknete u Budimpešti, možete vidjeti nesvakidašnji
prizor - trku nagih Djeda Mrazova, dakle, na sebi imaju samo
crveno-bijele kapice.

Još jedan zanimljiv podatak u vezi sa Budimpeštom kaže ovako: U danima
kada količina smoga u vazduhu pređe dozvoljenu granicu, gradski oci
izdaju naredbu da jedan dan u garažama ostaju auta sa parnim brojem na
registraciji, a naredni dan oni koji imaju neparni broj, i tako dok
vazduh ponovo ne postane dovoljno čist.

Kada se obiđe većina gradskih znamenitosti i kada se čuju zanimljive
priče o "kraljici Dunava", vrijeme je za još jedno opuštanje. To može
biti šoping, večera na brodu koji plovi Dunavom koji iza sebe ostavlja
predivne slike grada koje govore hiljadu riječi ili noćni izlazak u
brojne klubove, po kojima je Budimpešta nadaleko poznata.

Budimpešta je najljepša noću. Ukrasna svjetla Budima i Pešte gase se u
ponoć, a do tada bi trebalo obići znamenitosti toga grada, jer se u noći
otkriva i mračna strana mađarske ljepotice na Dunavu. Danju prelijep
domaćin turistima, a noću "mravinjak" beskućnika. Svijetla je to i tamna
strana Budimpešte.

Ljuta papričica

Mađari su poznati po začinjenoj hrani, a jedan od glavnih sastojaka je ljuta crvena paprika.

Oni koju su u Budimpešti prvi put obavezno moraju probati poznati mađarski gulaš, koji je mješavina govedine i povrća.

Ljutu crvenu papričicu moguće je naći u raznim oblicima: nanizanu na
konac u obliku vijenca, sušenu, u malim limenim pakovanjima koja se iz
"bisera Dunava" mogu ponijeti kao suvenir, ali i koristiti kao začin.

Taksisti

Kao u svakoj metropoli, bar za nekoliko kilometara puta zatrebaće vam
vožnja taksijem. U Budimpešti su taksisti posebno promućurni. Ako samo
ne sekund ne gledate u taksimetar, cijena vrtoglavo sakče sa 1.000 na
4.000 forinti. Kada shvate da niste njihov sugrađanin, voziće vas svim
mogućim obilaznicama do odredišta na koje treba da stignete. Ali, da se i
njima doskočiti: recite da imate samo 2.000 forinti. Neki će pristati
odmah, s nekima ćete se morati cjenjakati, ali će vas na kraju povesti.

**VIP** **Poruka** : 10849 **Učlanjen** : 28.03.2013

**VIP** **Poruka** : 10849 **Učlanjen** : 28.03.2013

**VIP** **Poruka** : 10849 **Učlanjen** : 28.03.2013

» Mađarska
» Mađarska kuhinja
» Vesti iz auto/moto sveta